Święta na świecie - zwyczaje wielkanocne w Europie

Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie upamiętniające Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, obchodzone przez Kościoły chrześcijańskie. O naszych tradycjach wielkanocnych wiemy wszystko, ale warto porównać je z innymi krajami i dowiedzieć się, jak tam jest obchodzone tak dobrze znane nam święto. Zapraszamy w podróż, w której poznamy i przypomnimy sobie zwyczaje wielkanocne w Polsce, Anglii, Hiszpanii i Francji.

ZWYCZAJE WIELKANOCNE - POLSKA

W naszym kraju nad Wisłą święta wielkanocne poprzedza tydzień wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń, nazywany Wielkim Tygodniem. Wielkanoc jest świętem ruchomym. Może wypadać pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia.

Niedziela Wielkanocna to pierwszy dzień świąt wielkanocnych. W Polsce w godzinach porannych odprawiana jest uroczysta rezurekcja (łac.resurrectio - zmartwychwstanie), która swymi tradycjami sięga średniowiecza. Po powrocie do domu zasiadamy z całą rodziną do uroczystego śniadania wielkanocnego, które rozpoczyna się składaniem życzeń i dzieleniem się święconką z koszyczka. Na stole znajdują się przysmaki wielkanocne: jajka (podawane na różne sposoby), wędliny, wielkanocne babki i mazurki. Dekorację stanowią bukiety z bazi i pierwszych wiosennych kwiatów.

Po pysznym śniadaniu czas na zabawę. W wielu domach organizowane są różne zabawy, w które chętnie włączają się dzieci . Chyba najbardziej znana zabawa to:

Jajko o jajko - zabawa w parach. Potrzebna jest jedna pisanka na osobę. Zawodnicy siadają naprzeciwko siebie. Zabawa polega na tym, że trzeba uderzyć swoim jajkiem w jajko osoby siedzącej przed nami. Wygrywa ta osoba, której jajko nie będzie zbite.

Poniedziałek Wielkanocny(nazywany też Lanym Poniedziałkiem, Śmigusem-dyngusem) to drugi dzień świąt Wielkiej Nocy. śmingus-dyngus wywodzi się z obrządku słowiańskiego i choć dzisiaj obchodzimy go w święta wielkanocne, kiedyś był on obchodzony 21 marca, czyli w Pierwszy dzień wiosny i miał symbolizować pozimowe oczyszczenie ciała i duszy.

Święta spędzane przy stole w rodzinnym gronie to radosne chwile, które wspominamy przez cały rok. W dzisiejszych czasach, gdy każdy dzień mija niezauważony, to właśnie święta sprawiają, że mamy czas by nacieszyć się sobą.

ZWYCZAJE WIELKANOCNE - ANGLIA

Wielkanocne zwyczaje w Anglii miały swój początek długo przed nastaniem chrześcijaństwa. Nawet nazwa świąt obchodzonych w anglosaskiej tradycji zawdzięcza swoją nazwę bogini wiosny Eostre (ang. Easter), która była uosobieniem narodzin, szczęścia i płodności. Od wieków zwierzęciem reprezentującym boginię jest zając, kojarzony z wiosną, płodnością i urodzajem.

Brytyjskie świętowanie Wielkanocy rozpoczyna się w Wielki Piątek (Good Friday) i trwa aż do poniedziałku (Easter Monday), a wszystkie cztery świąteczne dni są wolne od pracy, przy czym w Poniedziałek Wielkanocny otwarte są sklepy, w których na klientów czekają wyprzedaże. W Wielkiej Brytanii nie ma tradycji święcenia potraw. Wielka Sobota to czas wielu ulicznych festiwali. W pierwszy dzień świąt Brytyjczycy spotykają się z rodziną i przyjaciółmi, a po śniadaniu wybierają się do kościoła i na spacer. Przygotowuje się kosze z przysmakami, które zabierane są na wypad do parku czy wyjazd za miasto.

Tradycyjne śniadanie wielkanocne nie może odbyć się bez gotowanych jaj, które symbolizują nadejście życia. Po śniadaniu domownicy wymieniają wielkanocne podarki oraz kartki świąteczne z życzeniami pomyślności i zdrowia.

Na świąteczny obiad serwuje się tego dnia pieczoną jagnięcinę – danie wywodzące się z kultury żydowskiej. Żydzi serwują jagnięcinę w dniu Paschy. Od wieków danie to jest tradycyjna potrawą wielkanocną w krajach anglosaskich.

Na deser podaje się tradycyjny pudding, ale w różniącej się od bożonarodzeniowej wersji. Pudding wielkanocny ma formę tarty z custardem – słodkim sosem przypominającym nasz budyń posypanej rodzynkami.

Na podwieczorek z kolei serwuje się tzw. Simnel cake – lekkie ciasto owocowe w polewie marcepanowej. Na brzegach ciasta umieszczonych jest 12 marcepanowych kulek, które reprezentują 12 apostołów Chrystusa.

W Wielkiej Brytanii, tak jak w wielu innych krajach, Wielkanoc ściśle związana jest z jajkami. W przedchrześcijańskiej Europie zwyczaj zdobienia jaj był znany i szeroko praktykowany. W Wielkanocnej tradycji jaja to symbol wiosny i nowego życia. Dawniej dekorowano je farbami, obecnie zostają wyparte przez czekoladowe jajka.

Jajka w Wielkiej Brytanii są elementem wielu zwyczajów i zabaw.

• Egg hunt – polowanie na jajka. Rankiem w Niedzielę Wielkanocną dzieci szukają czekoladowych jajek schowanych przez rodziców w ogrodzie. Wygrywa dziecko, któremu uda się znaleźć najwięcej łakoci.

• Rolling eggs – toczenie jaj. Grę wygrywa osoba, której jajko sturla się z górki najszybciej bez stłuczenia skorupki, albo które rozbije się jako ostatnie.

• Pace egging – popularne niegdyś w całej Anglii tradycyjne wiejskie sztuki uliczne z motywem odrodzenia. Główny bohater (zwykle święty Jerzy) zostaje zabity przez łotra (Old Tosspot) i przywrócony do życia przez wiejskiego medyka. Słowo pace pochodzi od terminu „pascha”.

ZWYCZAJE WIELKANOCNE - HISZPANIA

(zwyczaje wielkanocne @ 123rf.com)

W Hiszpanii mieszkańcy świętują Wielkanoc (Pascua) w kościołach oraz na ulicach miast i wiosek, biorąc udział w licznych procesjach. Zdecydowanie większy nacisk kładzie się tutaj na mękę Chrystusa niż na Zmartwychwstanie. W okolicy każdego miasteczka w Aragonii znajduje się umieszczony zwykle na wzgórzu krzyż, w pobliżu którego przez cały rok przechowywane są różne relikwie i święte wizerunki. W Wielki Piątek mieszkańcy wchodzą na wzgórza po relikwie, a następnie, przy głosie bębnów, schodzą z nimi, aby kontynuować procesje ulicami miasta. Wszystkie rekwizyty powracają na swoje miejsce w sobotę, kiedy już bębny milkną.

W Wielki Czwartek i w Wielki Piątek gmina San Vicente de la Sonsierra w La Rioja pełna jest tzw. picaos, którzy biczują swoje plecy dotąd, aż skóra nabierze fioletowego koloru. Wtedy ochotnicy zadają im dwanaście ukłuć za pomocą wtopionych w pszczeli wosk ostrych kawałków szkła. Zgodnie z dawnymi wierzeniami, w ten sposób zła krew wypływa z ciała. Picaos idą boso, owinięci jedynie w białe płótno i ciągną za sobą ciężkie łańcuchy. Nikomu nie wyjawiają swojego sekretu ani ślubów złożonych Bogu.

W ciągu wielkiego tygodnia w całym kraju odgrywane są widowiska pasyjne. W Hiszpanii istnieje zwyczaj głębokiego przeżywania śmierci Chrystusa, dlatego też nie składa się tam życzeń świątecznych.

Podobnie jak Polacy, Hiszpanie przywiązują ogromną wagę do tradycji związanych z wielkanocnymi potrawami. Jednak podobnie jak uroczyste obchody również potrawy na wielkanocnym stole nie przypominają tych, które znamy. Charakterystyczną świąteczną potrawą jest potaje de garbanzos, czyli potrawka z cieciorki (rodzaj zupy). Inne potrawy to: szpinak z ciecierzycą, dorsz z pomidorami oraz torrijas - to w Hiszpanii odpowiednik naszego jajka i białego barszczu. Tradycją jest również obdarowywanie chrześniaków „Mona de pascha”, czyli ciastem drożdżowym z jajkiem w środku. Mona to po hiszpańsku Małpa, jest więc to Małpa Wielkanocna. Tradycyjnie ciasto takie zawierało ugotowane jajko. Teraz zastępuje się je jajkiem z czekolady.

Święta Wielkanocne w Hiszpanii charakteryzują się dużymi kontrastami. Przepych związany z niezwykłymi strojami i bogatymi zdobieniami ołtarzy pątników, ściera się z pokutą, wstrzemięźliwość – z radością. Smutek i zaduma związane z obchodami Wielkiego Tygodnia przechodzą w Niedzielę Wielkanocną. To właśnie wtedy zaczyna się świętowanie Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, a na ulicach Hiszpanii zaczynają królować radosne przedstawienia i tańce.

ZWYCZAJE WIELKANOCNE - FRANCJA

Święta Wielkiej Nocy (Pâques) we Francji mają charakter mniej religijny, a bardziej handlowy. Najbardziej znanym symbolem wielkanocnym są tu czekoladowe figurki zajączków, zdobiących prawie wszystkie wystawy sklepowe. W Niedzielę Palmową Francuzi święcą gałązki bukszpanu. Popularną tradycją jest szukanie całą rodziną czekoladowych jaj. W święta dzieci są obdarowywane słodyczami: czekoladowymi rybami, zającami, barankami. Jednak to nie słodycze, lecz udziec jagnięcy jest najpopularniejszą potrawą świąteczną we Francji.

Dzieci uwielbiają te święta i oczekują ich z niecierpliwością. W niedzielny poranek zaczyna się wielkie poszukiwanie czekoladowych smakołyków – jajek wielkanocnych (oeufs de Pâques), dzwonków (cloches), kurczaczków (poussins), zajączków (lapins) – ukrytych przez rodziców w zakątkach mieszkania, na balkonie czy w ogrodzie. Ten domowy obyczaj przerodził się w masową rozrywkę, przeznaczoną nie tylko dla najmłodszych, ale i dla dorosłych. Mali Francuzi wierzą, że te czekoladowe niespodzianki gubione są przez uskrzydlone dzwony. Według tradycji, dzwony, które swoim dźwiękiem zapraszają każdego dnia wiernych do uczestniczenia we mszy świętej, milkną w Wielki Czwartek i pozostają nieme aż do Wielkiej Soboty. W tym czasie udają się one do Rzymu po papieskie błogosławieństwo, zabierając stamtąd różne rodzaje czekoladowych jajek, które gubią po drodze ku wielkiej uciesze najmłodszych.

Przez całe święta wielkanocne we francuskich miastach organizowana jest w parkach, na zamkach czy torach wyścigów konnych zabawa „Chasse aux oeufs“ (Polowanie na jajka).

Ciekawa tradycja dotyczy również młodych, niezamężnych dziewczyn. Zwyczaj głosi, że powinny one przed wschodem słońca udać się nad pobliski strumień i przynieść do domu wodę. Picie jej ma im zapewnić zdrowie i urodę.
Jeśli chodzi o zwyczaje kulinarne, na francuskich stołach najczęściej pojawia się pieczeń z baraniny (agneau rôti), wykwintne pasztety, ryby (suszony solony dorsz, halibut) oraz najrozmaitsze desery, a każdy region Francji posiada własne specjały, które przyrządza się zgodnie z miejscową tradycją. oraz jajka przyrządzone na wiele sposobów.

Tradycje wielkanoce w Polsce, Anglii, Hiszpanii i Francji są oczywiście różne, ale łączy je jedno: jest to chwila na spędzanie czasu z rodziną. Moment wyciszenia, zapomnienia o codziennych problemach.

Wesołych Świąt!

Happy Easter!

Feliz Pascua!

Joyeuses Pâques!