Prawa dziecka i ich ochrona - oswajamy paragrafy - Artykuł
Tworzymy społeczność rodziców
Opublikowany przez:
Redakcja
2025-04-06 14:50:20
Autor zdjęcia/źródło: Pexels, Pavel Danilyuk
Wiadomym jest powszechnie, że wszystkim ludziom przysługują takie same prawa. Są to prawa człowieka zapisane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, podpisanej w Paryżu, 10 grudnia 1948 roku, ratyfikowanej przez Polskę 19 stycznia 1993 roku (Deklaracja). Akt ratyfikacji przez państwo sygnatariusza aktu prawa międzynarodowego oznacza publikację tego prawa w krajowym Dzienniku Ustaw, co jest równoznaczne z obowiązywaniem tego prawa na terytorium całego Państwa Polskiego.
Prawa zapisane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka dotyczą każdego człowieka, przysługują więc także każdemu dziecku. Po co zatem dokonuje się wyróżnienia i tworzy się szczególną kategorię - prawa dziecka? Czy te „dziecinne prawa” są mniejsze od „dorosłych praw”, a może są jakieś inne, lub mniej ważne? Na pewno nie! Jest wręcz przeciwnie! Jeszcze nie w pełni dojrzałe i zdolne do samodzielności dziecko potrzebuje mocniejszej, w efekcie skuteczniejszej ochrony i wsparcia. Właśnie dlatego prawa dziecka stanowią osobną kategorię praw człowieka.
Prawa dziecka zapisane zostały w wyodrębnionej jako osobny akt prawny Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 roku. Polska ratyfikowała tę konwencję w 1991 roku (Konwencja o prawach dziecka). Państwa – sygnatariusze Konwencji uznały dobro dziecka za najwyższy cel i zobowiązały się do jego ochrony przed wszelkiego rodzaju aktami przemocy, między innymi przed handlem ludźmi, niewolnictwem, wykorzystywaniem seksualnym, pracą przymusową, udziałem w działaniach zbrojnych.
Art.1 Konwencji o Prawach Dziecka definiuje, kto jest uznany za dziecko. Tak więc dzieckiem jest „każda istota ludzka w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletniość” (np. wcześniejsze małżeństwo kobiety).
Prawa dziecka są spisanym zbiorem swobód, wolności i zabezpieczeń realizowania najważniejszych potrzeb każdego dziecka. Prawa dziecka są takie same dla wszystkich dzieci na świecie, co oznacza, że każde dziecko, bez względu na to, w jakim miejscu się urodziło, jakiej jest narodowości, jaką religię wyznaje, i jaki ma status materialny, ma dokładnie takie same prawa, i to niezależnie od jego płci.
Konwencja praw dziecka nie wartościuje, co oznacza, że wszystkie są tak samo ważne. Konwencja zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji lub karania dziecka ze względu na status prawny, działalność, poglądy, przekonania religijne rodziców, członków rodziny lub opiekunów. Nakazuje, by we wszelkich działaniach dotyczących dziecka kierować się jego najwyższym dobrem.
Konwencja nakazuje państwom poszanowanie praw i obowiązków rodziców, członków rodziny, środowiska, opiekunów prawnych, innych osób, do ukierunkowania dziecka i do udzielania mu rad przy korzystaniu przez nie z praw w konwencji określonych. Konwencja wskazuje, że rodzice lub inne osoby odpowiedzialne za dziecko, ponoszą główną odpowiedzialność za jego utrzymanie oraz za zapewnienie warunków niezbędnych do rozwoju.
Prawa dziecka zostały w Konwencji podzielone na kategorie:
W art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisane jest, że źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka. Godność ta jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Z godności ludzkiej wywodzą się zasady: wolności i równości wszystkich ludzi. Stanowią one faktyczną podstawę wszystkich praw człowieka. Wolność oznacza to, że człowiek nie jest własnością kogokolwiek, posiada wolną wolę, może samodzielnie podejmować decyzje i za te decyzje świadomie ponosić odpowiedzialność. Co oznacza równość każdy wie! Dziecko powinno uczyć się korzystania z własnej wolności i z równości wszystkich wobec prawa w ciągu długotrwałego okresu dojrzewania do dorosłości. Każde dziecko ma takie same prawa i ma być tak samo traktowane przez wszystkich. Jakakolwiek dyskryminacja w tym zakresie jest całkowicie niedopuszczalna.
Art. 72 Konstytucji RP stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. W związku z tym każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
O prawach dziecka trzeba mówić przy dziecku i z dzieckiem. Jest bardzo ważne, by nasze dziecko miało świadomość przysługujących mu praw. Powinno ono słyszeć o swoich prawach od osób dorosłych. Powinno je poznać, powinno je rozumieć i powinno być nauczone, jak z przysługujących mu praw ma świadomie korzystać. W takich rozmowach bardzo dobrze jest wykorzystać konkretne przykłady, można powoływać się na sytuacje, w których dziecko uczestniczyło, czy też, o których słyszało. Trzeba zwracać uwagę na uczucia dziecka i pytać o nie – co myśli o tym, jakie ma spostrzeżenia? Radości, nieporozumienia, sukcesy czy konflikty, w których dziecko uczestniczy, często są efektem realizacji lub łamania jego praw.
Nie można pominąć aktualnie bardzo ważnej sfery życia dzieci, jaką jest środowisko cyfrowe, czyli świat telefonów komórkowych i gier komputerowych. Pamiętajmy, że w tej sprawie również muszą obowiązywać takie same zasady, jak w innych obszarach aktywności dziecka. Tu także realizowane być muszą prawa dziecka do:
O konieczności zadbania o odpowiednią ochronę dzieci w środowisku cyfrowym mówi się właściwie od samego powstania całej info-sfery. Sprawa ta nabrała jednak szczególnej wagi w ostatnich latach, kiedy po wybuchu pandemii koronawirusa życie dzieci i młodzieży na całym świecie przeniosło się do sieci. Dzisiaj to właśnie tam młodzi często realizują swoje podstawowe potrzeby, w tym potrzebę edukacji i komunikowania z bliskimi.
Konwencja o prawach dziecka została tak skonstruowana, aby jej zapisy można było odnosić i interpretować wraz ze zmieniającym się światem, pojawianiem się nowych technologii oraz idei. Służą temu wydawane cyklicznie przez Komitet Praw Dziecka ONZ tzw. komentarze ogólne. Komentarze ogólne są „wytycznymi dla rozumienia i stosowania praw dziecka w poszczególnych obszarach”, a także zaleceniami „co do sposobu rozwiązywania problemów społecznych w zakresie np. procesów sądowych, migracji, celów edukacyjnych, ochrony przed HIV, leczenia AIDS, zdrowia młodzieży i praw wczesnego dzieciństwa”.Taki charakter ma również Komentarz Ogólny nr 25, który wskazuje na powinności państwa, przedsiębiorstw i organizacji wobec dzieci, dotyczące świata cyfrowego.
Używanie technologii cyfrowych w sposób wartościowy stanowi niewątpliwą pomoc w realizacji pełnego zakresu praw obywatelskich, politycznych, kulturalnych, gospodarczych i społecznych dzieci, a brak włączenia cyfrowego może doprowadzić do pogłębienia się już istniejących nierówności, oraz do pojawienia się także nowych zagrożeń komentarza. Jednakże w świecie cyfrowym prawa dziecka muszą być respektowane, chronione i realizowane!
W Komentarzu Ogólnym nr 25 do Konwencji praw dziecka sformułowano cztery zasady, które powinny przyświecać tworzeniu odpowiedniego dla dzieci środowiska cyfrowego:
To, że także w środowisku cyfrowym należy zadbać o dobro dziecka, jest oczywiste. Państwo powinno więc zatroszczyć się o to, by dzieciom nie działa się w tym środowisku krzywda, a tak może się stać! Jednocześnie nie powinno się w zbytniej ostrożności „wylewać dziecka z kąpielą” i trzeba dbać o realizację wszystkich praw dziecka, w tym także prawa do poszukiwania, uzyskiwania i przekazywania informacji oraz ochrony przed krzywdą.
Zagrożenia związane z treścią, kontaktem, zachowaniem i umowami obejmują m.in. treści o charakterze brutalnym lub seksualnym, cyberagresję i nękanie, hazard, wykorzystywanie i nadużycia, w tym wykorzystywanie i nadużycia seksualne, a także promowanie lub zachęcanie do popełnienia samobójstwa, lub działań zagrażających życiu, w tym przez przestępców lub grupy zbrojne określane jako terrorystyczne, lub brutalnie ekstremistyczne.
Poruszanie się po świecie cyfrowym nie powinno przynosić dzieciom szkody i nie powinno zastępować kontaktów międzyludzkich. Prawda jest taka, że technologie cyfrowe wpływają na dzieci i dlatego wszyscy, od szczebla państwowego aż po każdego człowieka indywidualnie, wszyscy musimy dbać o to, by technologie cyfrowe nie robiły krzywdy naszemu dziecku, zwłaszcza w pierwszych latach jego życia. One nie mogą zastępować budowanie relacji z rodzicami i opiekunami, nie mogą przeszkadzać w rozwoju poznawczym, emocjonalnym i społecznym dziecka.
Akt ratyfikacji Konwencji praw dziecka oznacza także, że państwa zobowiązały się do dostosowania instytucji publicznych do działań na rzecz ochrony praw dziecka. W konsekwencji tego w Polsce Konstytucja RP z 1997 r. ustanowiła instytucję Rzecznika Praw Dziecka, który stoi na straży praw i wolności dziecka.
Dane kontaktowe Rzecznika Praw Dziecka RP: 00-791 Warszawa, ul. Chocimska 6; Tel. (22) 583 66 96, e-mail: rpd@brpd.gov.pl.
Pokaż wszystkie artykuły tego autora
Nie masz konta? Zaloguj się, aby pisać swoje własne artykuły.
Nie masz jeszcze konta na familie.pl?
Załóż je już teraz!
Tworzymy społeczność rodziców
Adres redakcji:
ul.Białowieska 7/9 lok. 34
04-063 Warszawa
Napisz do nas:
info@familie.pl
Familie.pl – Internetowa Społeczność Rodziców. To Portal dla rodziców tworzony przez rodziców. Szczegółowy opis ciąży – tydzień po tygodniu, fazy porodu – przełam swój strach i nie bój się pytać. Na specjalnym forum dla rodziców znajdziesz rozwiązania wszystkich swoich problemów. Nasi eksperci – lekarze, prawnicy i wielu innych za darmo udzielają porad dla rodziców. Ślub i wesele, Ciąża, Rodzice – to tylko niektóre tytuły naszych serwisów. W każdym z nich znajdziesz coś dla siebie. Przyłącz się do nas!
Partner serwisu: 
