Kiedy dziecko nie powinno jeść glutenu i dlaczego nie powinniśmy decydować o tym sami?

Spośród tak zwanych chorób glutenozależnych wyróżnia się te o podłożu autoimmunologicznym (zaliczamy do nich celiakię, ataksję glutenozależną oraz tzw. chorobę Durhinga), alergicznym (alergia na pszenicę) i nieautoimmunologicznym, niealergicznym (czyli nieceliakalna nadwrażliwość na gluten). 

 

Różnice między chorobami glutenozależnymi opisuje Joanna Sawicka-Metkowska, lekarz pediatra i ekspert kampanii „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”. 

U zdrowych osób regularne spożywanie glutenu jest całkowicie bezpieczne i nie powinno wywoływać żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub symptomów chorobowych. Potwierdzają to liczne badania naukowe na całym świecie. Są jednak osoby, które z przyczyn zdrowotnych muszą wykluczyć lub ograniczyć gluten w diecie, gdyż może wywoływać on niepożądane reakcje organizmu. Dotyczy to także dzieci. Zanim sami zdecydujemy o wykluczeniu glutenu z diety naszego dziecka, warto wiedzieć, czym różnią się poszczególne choroby glutenozależne i jak je rozpoznać. 

Celiakia

Najczęstszą postacią schorzeń zależnych od glutenu jest celiakia. Jej objawy nie występują bezpośrednio po spożyciu produktów zawierających gluten. Mają one bowiem związek z procesami autoimmunologicznymi, które zachodzą po kontakcie z glutenem i prowadzą do uszkodzenia struktur komórkowych w różnych narządach, w bardzo różnych okresach czasu.

O postaci klasycznej mówimy wówczas, gdy u pacjenta pojawiają się symptomy związane z zaburzeniami wchłaniania jelitowego, czyli biegunka, spadek masy ciała, niedożywienie, wzdęcia, obrzęki, bóle brzucha. Taki obraz choroby jest jednak coraz rzadszy, głównie z uwagi na większą świadomość i czujność – zarówno ze strony rodziców, jak i lekarzy pierwszego kontaktu.

W postaci nieklasycznej objawy dotyczące przewodu pokarmowego nie są tak jednoznaczne. Zdarzają się tutaj: refluks żołądkowo-przełykowy, zespół jelita drażliwego, nawracające afty lub hipertransaminazemia, czyli podwyższenie aktywności tzw. prób wątrobowych.

W tym rodzaju celiakii symptomy często są zupełnie niezwiązane z układem pokarmowym. Możemy więc mieć do czynienia z takimi zmianami, jak:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza, ze wszystkimi jej konsekwencjami;
• przesunięcia w gospodarce wapniowo-mineralnej (co początkowo skutkuje osteopenią, czyli zmniejszeniem gęstości kości, a ostatecznie osteoporozą i złamaniami w jej przebiegu);
• wtórna niedoczynność przytarczyc z powodu zaburzeń gospodarki wapniowej;
• w układzie hormonalnym, szczególnie u dziewczynek – opóźnienie dojrzewania, nawet o kilka lat (co, w połączeniu z szybszą menopauzą u kobiet chorujących na celiakię, wpływa na istotne skrócenie okresu płodnego);
• dość rzadkie u małych dzieci, jednak możliwe u nastolatków – problemy neurologiczne i psychiatryczne: od migrenowych bólów głowy, przez zaburzenia lękowe, depresję, po padaczkę.

Alergia na gluten, a ściślej – alergia na pszenicę

Pszenica jest dość częstym alergenem, szczególnie wśród małych dzieci. Elementem uczulającym jest nie tylko gluten, ale także inne białka zawarte w pszenicy. Natomiast alergia nie dotyczy pyłku zboża, jak w uczuleniu na pyłki traw i zbóż, tylko zawartości ziarna. Reakcja na alergen jest stosunkowo szybka. Zwykle objawy mają charakter skórny (świąd, obrzęk), a w przypadku długotrwałego narażenia na alergen może wystąpić atopowe zapalenie skóry.

W przypadku objawów ze strony przewodu pokarmowego pojawiają się nudności, wymioty lub biegunka, zwykle w krótkim okresie po spożyciu pokarmów zawierających pszenicę. Symptomy mogą dotyczyć także układu oddechowego, ale najczęściej są one związane z ekspozycją na wdychanie drobin mąki pszennej (głównie w przypadku piekarzy).  

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Najwięcej kłopotów nastręcza odróżnienie objawów celiakii czy alergii na pszenicę od nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Rozpoznanie NCNG można postawić tylko po jednoznacznym wykluczeniu obu powyższych chorób. Oznacza to, że do czasu diagnozy pacjent powinien pozostawać na pełnej diecie, aby nie doszło do przekłamania w wynikach badań diagnostycznych.

NCNG przejawia się podobnie jak celiakia oraz zespół jelita drażliwego. Objawy pojawiają się już od kilku godzin do nawet kilku dni od spożycia glutenu. Najczęściej są to bóle brzucha, biegunka, nudności lub wzdęcia. Symptomy spoza przewodu pokarmowego także przypominają te występujące w celiakii. Można tu zatem wymienić niedokrwistość, przewlekłe zmęczenie, drętwienie kończyn, zmniejszenie masy ciała, bóle głowy, bóle stawów i mięśni, zaburzenia depresyjne.  

Jeśli jakiekolwiek z opisywanych objawów pojawiają się u dziecka, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i zaplanować diagnostykę, zanim na własną rękę rozpoczniemy stosowanie diety bezglutenowej. Większość badań jest wiarygodna tylko w trakcie spożywania normalnych ilości glutenu, dlatego nigdy nie należy samodzielnie podejmować decyzji o eliminacji glutenu, szczególnie u dziecka.

Ogólnopolska kampania promocyjno-edukacyjna „Glutenowy zawrót głowy – obalamy mity, potwierdzamy fakty”, której organizatorem jest Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych, sfinansowana jest ze środków Funduszu Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych.

Więcej informacji o kampanii znajduje się na stronie internetowej: www.glutenowyzawrotglowy.pl oraz na profilach:

https://www.facebook.com/Glutenowy-zawr%C3%B3t-g%C5%82owy-obalamy-mity-potwierdzamy-fakty-108553361621363/

https://www.instagram.com/glutenowyzawrotglowy/