Intercyza - nasze czy moje?

Słowo „intercyza” wywołuje wiele kontrowersji. Choć nie cieszy się sympatią, staje się coraz popularniejsze. Niektórzy są zdania, iż intercyza zaprzecza miłości małżeńskiej, przeszkadza jej i szkodzi. Inni zaś uważają, że stanowi ona podstawę udanego małżeństwa, wzajemnego zaufania i bezinteresownej miłości. Wśród Polaków nie przeważa w sposób wyraźny żadna z tych opinii. Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy intercyza jest dobrą czy złą rzeczą. Wszystko zależy od tego, z jakich powodów jest ona zawierana. Faktem jest jednak, iż rośnie ilość zawieranych intercyz. Wynika to w znacznej mierze ze stale rosnącej zamożności Polaków i chęci ochrony własnego dobrobytu w przypadku, gdyby coś poszło „nie tak”.Zacznijmy od przybliżenia zagadnienia.

W polskim prawie pojęcie „intercyza” nie funkcjonuje. Potocznym mianem „intercyza” określa się umowę, która w prawie nazywana jest „umową majątkową małżeńską”. W krajach Unii Europejskiej rozdzielność majątkowa jest powszechną praktyką. Polskie prawo rodzinne natomiast mówi, iż wraz z zawarciem związku małżeńskiego powstaje wspólnota majątkowa małżonków, czyli wszystko, co małżonkowie zgromadzą, jest wspólne, poczynając od mieszkania i ekspresu do kawy, poprzez wynagrodzenie za pracę, kończąc na środkach, zgromadzonych na funduszu emerytalnym. Do majątku wspólnego wnoszone są również dotychczasowe prawa majątkowe i zobowiązania obojga partnerów (np. akcje, prawa do mieszkania spółdzielczego, ale także zadłużenia). Intercyza zaś to umowa, wprowadzająca rozdzielność majątkową. Partnerzy podpisują tę umowę, jeśli nie chcą pozostawać we wspólnocie majątkowej. Aby intercyza była ważna, musi być zawarta w formie aktu notarialnego za zgodą obu stron, najpóźniej dzień przed ślubem i nabiera mocy prawnej z chwilą wstąpienia partnerów w związek małżeński. Gdyby z jakichś powodów ślub się nie odbył, intercyza nie nabiera mocy prawnej i można ją wyrzucić do kosza.

Intercyzę podpisać można zarówno przed, jak i w trakcie trwania małżeństwa.

Można ją także zmodyfikować lub zerwać w dowolnym czasie. Jeśli narzeczeni nie podpiszą intercyzy, po ślubie będą dysponować trzema majątkami: majątkiem żony (majątek, który żona nabyła przed ślubem), majątkiem męża (majątek, który mąż nabył przed ślubem) oraz wspólnym majątkiem (majątek, który mąż i/lub żona nabyli po ślubie). W sytuacji podpisania intercyzy przez narzeczonych, z chwilą zawarcia związku małżeńskiego nie powstanie majątek wspólny. Obecnie łączny koszt zawarcia intercyzy (wraz z towarzyszącymi opłatami) wynosi ok. 550 zł.

Na mocy intercyzy partnerzy mogą:

1. rozszerzyć wspólność ustawową (np. poprzez ustanowienie małżonka współwłaścicielem posiadanego mieszkania);
2. ograniczyć wspólność ustawową (np. postanowić, iż zarobki każdego z małżonków nie będą stanowiły części majątku wspólnego);
3. ustanowić rozdzielność majątkową (wspólnota majątkowa w ogóle nie powstaje);
4. ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (w przypadku rozwodu jedno z małżonków, które w trakcie trwania małżeństwa zarabiało mniej, bo np. zajmowało się dziećmi i w związku z tym nie zarobkowało, może na drodze sądowej domagać się od partnera wyrównania majątków).

Mając już ogląd zagadnienia możemy się zastanawiać nad tym, w jakich okolicznościach intercyza jest owocem rozsądku, a w jakich braku zaufania.

Ustawowa wspólnota majątkowa małżonków sprzyja ich zażyłości.

Dbanie o dobro wspólne wymaga bowiem wzajemnego zaufania oraz współdziałania. Konieczne jest, aby małżonkowie umieli ze sobą rozmawiać, znali swoje potrzeby i pragnienia, ale także ograniczenia. Przy tak dobrej i silnej więzi żadne z partnerów nie będzie działało na szkodę wspólnego majątku, np. poprzez zakup nowego samochodu albo pozłacanej zastawy stołowej bez porozumienia z małżonkiem i bez uzgodnienia, czy budżet domowy to wytrzyma, czy też nie. Małżonkowie pozostający we wspólnocie majątkowej mogą (ale nie muszą) wspólnie rozliczać się z urzędem podatkowym oraz zaciągać wspólne kredyty. W sytuacji rozdzielności majątkowej natomiast małżonkowie nie mogą składać wspólnych rozliczeń podatkowych (co jest szczególnie niekorzystne w przypadku, gdy jedno z małżonków ma znacznie wyższe dochody, niż drugie) oraz nie mogą brać wspólnych kredytów (o istnieniu intercyzy należy powiadomić kredytodawcę przed zawarciem umowy), a więc mają niższą zdolność kredytową.

Są jednak okoliczności, w których zawarcie intercyzy jest zasadne.

Wspólnota majątkowa w niektórych sytuacjach może być niekorzystna dla partnerów, np. gdy jedno z nich lub oboje prowadzą lub zamierzają prowadzić własną działalność gospodarczą. Jest to szczególnie ważne przy działalności nacechowanej dużym ryzykiem. Majątek rodzinny jest wówczas chroniony intercyzą, a ewentualne bankructwo dotyka jedynie przedsiębiorstwa. Intercyza zabezpiecza także przed wierzycielami współmałżonka. Jedynie osoba zaciągająca pożyczkę lub kredyt jest odpowiedzialna przed swoimi pożyczkodawcami (ale muszą być oni poinformowani o intercyzie małżonków). Współmałżonek nie jest zobowiązany do regulowania zadłużeń partnera, chyba że dług został zaciągnięty za jego wiedzą i zgodą (wyrażoną w dowolnej formie, nie koniecznie umowy formalnej) przed, w trakcie lub po fakcie zadłużenia, lub na zaspokojenie potrzeb rodziny (np. dla poprawy warunków bytowych). Wierzyciel może wówczas na drodze sądowej domagać się zwrotu długu. Musi jednak posiadać dokument poświadczający, iż małżonek dłużnika wyraził zgodę na zaciągnięte zobowiązanie lub dług został zaciągnięty na potrzeby rodziny. Jak widać, intercyza nie zawsze chroni przed wierzycielami partnera. Dodać należy, iż nawet w przypadku wspólnoty majątkowej współmałżonka można sądowo pozbawić praw do zażądania majątkiem wspólnym, gdy ten działa na jego szkodę. Rozdzielność majątkowa jest korzystna w przypadku, gdy jedno z partnerów jest znacznie zamożniejsze od drugiego. Umożliwia to bogatszemu partnerowi dalsze zarządzanie swoim majątkiem. Ponadto intercyza uniemożliwia biedniejszemu roztrwonienie nie swojego majątku poprzez np. niewłaściwe zarządzanie nim. Wreszcie, podpisanie intercyzy w takiej sytuacji stwarza większe szanse, iż małżeństwo zawarte będzie z miłości do człowieka, a nie z miłości do pieniędzy.

Należy jednak zaznaczyć, iż niektóre składniki majątku nie są własnością wspólna, bez względu na to, czy małżeństwo pozostaje we wspólnocie majątkowej, czy też nie. Są to takie przedmioty jak: majątek nabyty przed ślubem, majątek odziedziczony, pochodzący z zapisu lub darowizny (z wyjątkiem przedmiotów codziennego użytku), przedmioty zaspokajające osobiste potrzeby męża lub żony (np. wózek inwalidzki, ubrania, przybory toaletowe), pieniądze z odszkodowania lub nagroda pieniężna oraz przedmioty zakupione za te pieniądze.

Co się dzieje w przypadku rozwodu lub śmierci współmałżonka?

W sytuacji ustawowej wspólnoty majątkowej majątek w trakcie rozwodu jest dzielony, a w przypadku intercyzy każde z małżonków zachowuje swój majątek zgodnie z treścią umowy przedmałżeńskiej. Należy jednak zaznaczyć, iż nabyte w trakcie trwania małżeństwa prawo do mieszkania spółdzielczego jest dzielone pomiędzy małżonków mimo intercyzy. Fakt zawarcia lub nie intercyzy nie wpływa także na obowiązek alimentacyjny. W sytuacji śmierci współmałżonka w obu przypadkach (wspólnota majątkowa/rozdzielność majątkowa) małżonek pozostający przy życiu dziedziczy po zmarłym. Do zawarcia intercyzy dąży zwykle strona bardziej zamożna. Jest to szczególnie powszechne w sytuacjach, gdy rodzice jednego z partnerów kupują młodej parze drogi prezent (np. mieszkanie, samochód) i chcą zabezpieczyć swoje dziecko przed ewentualnymi roszczeniami partnera. Także partner prowadzący ryzykowną działalność gospodarczą chętnie podpisuje intercyzę, chcąc zabezpieczyć swoją rodzinę przed ewentualnymi wierzycielami i bankructwem. Intercyzy boi się natomiast strona mniej zamożna, która w przypadku ewentualnego rozwodu, w skrajnej sytuacji może pozostać bez środków do życia. Intercyzy boją się również osoby nieuczciwe, zadłużone, liczące na to, iż ślub rozwiąże ich finansowe problemy.

Intercyza: dobra czy zła? Objaw zdrowego rozsądku czy też lęku i braku zaufania?

Jak widać, rozstrzygać należy indywidualnie, w odniesieniu do poszczególnych par. Intercyza jest dobrą i korzystna umową, gdy narzeczeni dobrowolnie się na nią zgadzają z właściwych powodów – czyli dla dobra swojego i partnera. W sytuacji obaw o to, czy on lub ona kocha mnie prawdziwie, darzy mnie zaufaniem i szacunkiem, intercyza jest niewłaściwym rozwiązaniem, które w przyszłości przyniesie prawdopodobnie więcej szkody, niż pożytku. Intercyza zawierana ze strachu przed utratą majątku i z powodu wątpliwości, czy miłość jest prawdziwa czy też nie, stanowi sygnał, iż nad związkiem należy jeszcze popracować. Brakuje w nim bowiem wzajemnego zaufania, oddania, bezinteresowności, troski o dobro partnera, które przecież są podstawą udanego małżeństwa.

Drodzy narzeczeni, zanim podpiszecie intercyzę, zasięgnijcie porady prawnika, specjalizującego się w prawie rodzinnym, oraz psychologa, najlepiej psychoterapeuty, posiadającego certyfikat Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i specjalizującego się w psychoterapii małżeństw i rodzin. Pozwoli Wam to uniknąć wielu nieporozumień i umożliwi wybór najlepszego dla Was rozwiązania. Wszystkim parom, narzeczonym i małżeństwom życzę szczęścia (z intercyzą lub bez niej)!

(aut. A .P - p4l)