Gdy mama i tata sami są jeszcze dziećmi

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, pełnoletność uzyskuje się z chwilą osiągnięcia wieku osiemnastu lat. Wówczas nabywa się pełną zdolność do czynności prawnych. Małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pełna władza rodzicielska nad dzieckiem przysługuje jedynie rodzicowi posiadającemu pełną zdolność do czynności prawnych, a więc rodzicowi pełnoletniemu. Dopóki dziecko nie ukończy lat osiemnastu, pozostaje pod władzą rodzicielską swoich rodziców.

Istnieje możliwość uzyskania „przyspieszonej” pełnoletniości na skutek zawarcia małżeństwa przed ukończeniem osiemnastego roku życia. Z ważnych powodów bowiem sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Na skutek zawarcia małżeństwa niepełnoletnia kobieta uzyskuje pełnoletność a więc przysługiwać jej będzie pełna władza rodzicielska nad urodzonym przez nią przed ukończeniem 18 roku życia dzieckiem.

W orzecznictwie sądowym wśród ważnych powodów uzasadniających udzielenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa wymienia się: urodzenie dziecka ze stosunków osób mających zawrzeć małżeństwo, ciąża wynikająca z takich stosunków, trwały związek faktyczny istniejący między tymi osobami od dłuższego czasu.

Uzyskanie zgody sądu na zawarcie małżeństwa przed ukończeniem 18 roku życia następuje na wniosek osoby, która nie osiągnęła wymaganego wieku. Tej tylko osobie przysługuje legitymacja do zgłoszenia wniosku. Uprawnienie takie nie przysługuje przedstawicielowi kobiety niepełnoletniej, np. jej rodzicom. Postanowienie o udzieleniu zezwolenia zawiera określenie osoby wnioskodawcy oraz osoby, z którą małżeństwo ma być zawarte. Zezwolenie sądu ma charakter nieodwołalny.

W sytuacji, gdy małżeństwo nie zostaje zawarte, a jedno z rodziców dziecka nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. Jeśli więc małoletnia matka urodzi dziecko, co do którego uznane zostało lub ustalone sądownie ojcostwo pełnoletniego mężczyzny, nabywa on pełną władzę rodzicielską nad urodzonym dzieckiem.

Do skuteczności uznania ojcostwa niezbędne jest potwierdzenie przez matkę dziecka, że mężczyzna składający oświadczenie o swoim ojcostwie jest ojcem dziecka. Niepełnoletnia matka nie może skutecznie złożyć takiego oświadczenia bowiem nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Konieczne jest tu więc oświadczenie ustanowionego opiekuna lub ustalenie ojcostwa przez sąd.

Z chwilą osiągnięcia pełnoletniości przez matkę dziecka, ona także uzyskuje pełną władzę rodzicielską nad swoim dzieckiem.

Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, ustanawia się dla dziecka opiekę. Rozwiązanie to dotyczy m.in. sytuacji, w której oboje rodzice są małoletni, a także sytuacji gdy matka dziecka nie ukończyła lat osiemnastu a ojciec dziecka pozostaje nieznany lub został pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód. Do czasu ustanowienie opieki, są d może wyznaczyć dziecku kuratora. Sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć jednej osobie lub małżonkom.

Przy wyborze opiekuna sąd winien wziąć pod uwagę zdanie niepełnoletnich rodziców dziecka, zwykle bowiem rodzice, mimo, że niepełnoletni, są najlepiej zorientowani, co do której z osób zachodzi największe prawdopodobieństwo, że wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna. Po zasięgnięciu przez sąd opinii Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie lub MOPSu, sąd może ustanowić opiekuna spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.

W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi. Sprawowanie opieki nad małoletnim dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej sąd powierzy przede wszystkim rodzicom zastępczym. Rodzice zastępczy lub opiekun uprawnieni są do ubiegania się o alimenty na rzecz małoletniego dziecka.

Jeśli ojciec dziecka nie jest pełnoletni, w pozwie należy wskazać jego przedstawicieli ustawowych. Opiekun może ubiegać się także o zasiłek rodzinny, jednorazową zapomogę, zasiłek socjalny. Rodzina zastępcza otrzymuje pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, co nie zwalnia rodziców dziecka z obowiązku pokrywania tych kosztów.

Podsumowując, niepełnoletnia matka o ile nie uzyska pełnoletności na skutek zawarcia małżeństwa, nie może sprawować władzy rodzicielskiej nad swoim dzieckiem dopóki nie uzyska pełnej zdolności do czynności prawnych. Do tego czasu wyłączną pieczę nad narodzonym dzieckiem sprawuje pełnoletni ojciec dziecka lub, jeśli pozostaje on nieznany lub nie przysługuje mu władza rodzicielska, pieczę tę sprawuje opiekun.

Opiekunem może być rodzic matki lub inna osoba przez nią wskazana, sąd może też ustanowić krewnych matki rodziną zastępczą. Matka uzyskuje z mocy prawa władzę rodzicielską nad dzieckiem z chwilą ukończenia lat osiemnastu, wówczas sąd zwalnia opiekuna z dotychczasowych obowiązków.

Opracowanie: Adwokat Olga Tusińska, ekspert Familie.pl. Aby zadać jej swoje pytanie KLIKNIJ TUTAJ