Czym skutkuje orzeczenie winy i z jakich względów warto się o to starać lub nie?

Trwały i zupełny rozkład pożycia jest konsekwencją postępowania małżonka lub małżonków w sposób sprzeczny z ideą związku małżeńskiego. Zgodnie z treścią art.23 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie obowiązani są do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Tak więc brak wspólnego pożycia, pomocy, wierności czy też działanie wbrew dobru rodziny skutkować może koniecznością orzeczenia rozwodu.  Do najczęstszych przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego zalicza się: zdradę, alkoholizm czy też inny nałóg, znęcanie się fizyczne/psychiczne itp.

W procesie rozwodowym można powoływać szeroki wachlarz dowodów świadczących o nagannym zachowaniu małżonka winnego np. świadkowie, e-maile, korespondencja na portalach społecznościowych, SMS-y, fotografie, nagrania, sprawozdania detektywistyczne  itp.

Orzeczenie w wyroku rozwodowym winy ma istotny wpływ na ukształtowanie obowiązku alimentacyjnego pomiędzy byłymi małżonkami:

- małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia nie może żądać od byłego małżonka niewinnego alimentów;

- małżonek niewinny może żądać od małżonka wyłącznie winnego alimentów nawet wtedy gdy nie popadnie w niedostatek, wystarczające będzie to, że rozwód spowodował istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, tak ustanowiony obowiązek alimentacyjny będzie trwał aż do czasu zawarcia przez małżonka niewinnego nowego związku małżeńskiego, w przeciwnym razie do śmierci małżonka niewinnego, chyba że jego sytuacja materialna ulegnie wyraźnej poprawie, np. wskutek podjęcia lepszej pracy;

- w sytuacji gdy orzeczono rozwód z winy obu stron, obydwoje małżonkowie mogą żądać od siebie wzajemnie alimentów ale tylko w przypadku gdy popadną oni w niedostatek, tak ustanowiony obowiązek alimentacyjny będzie trwał aż do czasu zawarcia przez małżonka niewinnego nowego związku małżeńskiego, w przeciwnym razie do śmierci małżonka niewinnego;

- w przypadku orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie, podobnie jak w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron obydwoje małżonkowie mogą żądać od siebie wzajemnie alimentów w przypadku gdy popadną oni w niedostatek, obowiązek alimentacyjny wygaśnie w razie zawarcia małżeństwa przez małżonka uprawnionego do alimentów przy czym ten obowiązek alimentacyjny wygasa także z upływem pięciu lat od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd, na żądanie uprawnionego małżonka, przedłuży wymieniony pięcioletni termin;

Co istotne, w sytuacji gdy małżonkowie przed orzeczeniem rozwodu żyli na wysokim poziomie majątkowym, to w przypadku rozwodu z wyłącznej winy jednego małżonka (np. zdrada), małżonek niewinny ma prawo żądać alimentów, nawet wtedy gdy nie popadnie w niedostatek. Oznacza to, że w sytuacji gdy np. małżonek niewinny po rozwodzie zarabia mniej niż były współmałżonek, czego konsekwencją jest to, iż nie stać go obecnie na rzeczy na które mógł sobie pozwolić przed rozwodem, to celem zaspokojenia tych potrzeb może wystąpić o alimenty.

Podsumowując powyższe stwierdzić należy, iż w interesie małżonków, którzy nie są winni rozkładu pożycia małżeńskiego jest wykazanie tej winy u współmałżonka. Najistotniejszą przesłanką jest zapewnienie sobie na przyszłość zabezpieczenia majątkowego w postaci alimentów w sytuacji gdy rozwód pogarsza dotychczasową sytuację materialną. Nie ma przeszkód by w pozwie rozwodowym łącznie dochodzić alimentów na rzecz małżonka niewinnego. Nadto małżonek niewinny nie będzie obciążony kosztami procesu i będzie uprawniony do żądania zwrotu poniesionych przez siebie wydatków oraz kosztów zastępstwa procesowego.

Kończąc podkreślić również należy, iż wykazanie winy współmałżonka nie jest często rzeczą prostą dowodowo. Strona, która decyduje się na takie rozwiązanie musi być przekonana, iż sytuacja w której się znalazła jest na tyle klarowana, iż strona przeciwna nie będzie mogła w sposób merytoryczny cokolwiek również jej zarzucić.  Sąd  ustala, który ze współmałżonków jest winny rozkładowi pożycia. Jednak w sytuacji, gdy w wyniku procesu zostanie wykazane, iż współmałżonek, żądający ustalenia wyłącznej winy drugiego współmałżonka, także przyczynił się do rozkładu pożycia, nawet w niewielkim stopniu, to orzeczony zostanie rozwód z winy obu stron.

Wniosek o orzeczenie winy rozkładu pożycia małżeńskiego zamieszczany jest w treści pozwu rozwodowego. W uzasadnieniu pozwu wskazuje się okoliczności przemawiające za uznaniem jednego z małżonków za  wyłącznie winnego rozwodu. Do pozwu załączyć należy stosowne dowody tj. dokumenty, świadków, korespondencję itp.  Opłata od pozwu wynosi 600 zł., a właściwym do rozpoznania sprawy jest co do zasady Sąd Okręgowy, właściwy miejscowo dla ostatniego wspólnego zamieszkania małżonków, jeżeli choć jeden z nich ma w tym miejscu zamieszkanie, a jeżeli nie ta sytuacja już nie występują Sąd Okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego.  

Artykuł opracował apl. adw. Karol Kakowski, odbywający aplikację adwokacką w Olsztynie w Kancelarii Adwokackiej adw. Macieja Kazimierza Osowickiego.