Co Twoje dziecko wie o Wigilii: zwyczaje, symbole, tradycja...

Tradycja obchodzenia świąt Bożego Narodzenia w Polsce sięga XVIII wieku. Pielęgnujemy ją więc i przekazujemy dzieciom. Zwyczajów i symboli jest naprawdę wiele: charakterystyczne kolory, choinka, dzielenie się opłatkiem, kolędy, albo dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa? Niektóre rodziny mają swoje wigilijne tradycje, przekazywane z pokolenia na pokolenie, na przykład prezenty rozdaje się dopiero po wypiciu barszczu lub zjedzeniu ryby. Czy wy też macie swoje zwyczaje i czy celebrujecie te, które już istnieją od wielu lat?

 Chcesz sprawdzić swoją wiedzę nt. Świąt Bożego Narodzenia? Rozwiąż QUIZ TUTAJ>>

Wigilia: zwyczaje charakterystyczne dla Bożego Narodzenia w Polsce

• Wigilia – jest najbardziej uroczystym …. podczas Bożego Narodzenia obchodzonego w Polsce. Najbliżsi – rodzina, ale też przyjaciele i znajomi spotykają się przy świątecznie nakrytym stole, na którym powinno znaleźć się 12 tradycyjnych potraw. Wigilia poprzedza dzień Bożego Narodzenia i kończy Adwent, a nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „vigilia” i oznacza nocne czuwanie. Jeśli Wigilia wypadała w niedzielę – wieczerzę przesuwano na sobotę, ponieważ niedziela „nie przyjmuje” postu, a święta trwały wtedy trzy dni. Teraz w Wigilię pościmy, ale dla podtrzymania tradycji – kilka lat temu (właśnie przy okazji Wigilii wypadającej w niedzielę) okazało się, że w kościele katolickim nie ma obowiązku wigilijnego postu! To tylko tradycja. Jednak zdecydowana większość z nas przygotowuje na wieczerze wigilijną postne potrawy. Nam się podoba celebrowanie tradycji i przekazujemy ją naszym dzieciom, a Wy?

• 12 potraw – na stole przykrytym białym, idealnie wyprasowanym obrusem, powinno znaleźć się 12 tradycyjnych, postnych potraw – bezmięsnych i bez tłuszczów zwierzęcych. W zależności od regionu niektóre mogą się nieco różnic, ale powinny się w nich znaleźć wszystkie płody ziemi. Skosztowanie każdej z niej zapewni nam szczęście na cały przyszły rok. Należą do nich barszcz czerwony z uszkami (alternatywnie zupa grzybowa, rybna lub zupa owocowa), przyrządzane na różne sposoby ryby: karp smażony, karp w galarecie, śledź w oliwie, kapusta z grochem, kapusta z grzybami,pierogi z kapustą, paszteciki z grzybami, kluski z makiem i miodem, makiełki, kulebiak, kutia, ciasto drożdżowe i oczywiście kompot z suszonych owoców (ułatwia trawienie wigilijnych potraw). A dlaczego 12 potraw? Bo tylu było apostołów. Początkowo na wieczerzę przygotowywano tylko 5 lub 7 potraw, w bogatszych domach 11. Jedno jest pewne: należy chociaż spróbować wszystkich 12 potraw – zapewni to szczęście i powodzenie w następnym roku. A czy Wy jesteście wierni tradycji, czy przygotowujecie oprócz potraw tradycyjnych zawsze coś nowego, innego?

• Wolne miejsce przy stole – wiąże się z jednym ze świątecznych przesądów. Jeszcze niedawno wierzono, że w Wigilię można zobaczyć osobę zmarłą w tym roku (wystarczy zajrzeć do pokoju przez dziurkę od klucza, a zobaczy się ją siedzącą przy stole). Zwyczaj ten przetrwał w formie dodatkowego nakrycia dla niespodziewanego przybysza.

• Zwyczaje – do dzisiaj wierzymy, ze w Wigilie nie wolno się kłócić, a być wszem życzliwym. Wierzono również, że nieprzestrzeganie wigilijnego wieczoru wieszczy nieszczęścia na przyszły rok. Wszelkie skaleczenia oraz choroby w wigilie to zapowiedz chorób. Zostawiacie w portfelu łuski z wigilijnego karpia, zapewniające pieniądze na przyszły rok? My tak :) Jakie jeszcze znacie wigilijne przesądy?

• Pierwsza gwiazdka – jest znakiem do rozpoczęcia wieczerzy. Symbolicznie nawiązuje do gwiazdy betlejemskiej zwiastującej narodziny – dzięki niej Trzej królowie trafili z darami do stajenki... teraz dzieci, maja swój wkład w święta i wypatrują z niecierpliwością pierwszej gwiazdki i dają rodzinie sygnał do rozpoczęcia wieczerzy wigilijnej.

• Sianko pod obrusem – jednym ze zwyczajów wigilijnych jest włożenie sianka pod biały obrus, które symbolizuje stajenkę. Po wieczerzy goście mogą wyciągać źdźbła spod obrusa i ten kto wyciągnie najdłuższe będzie się cieszył powodzeniem w nadchodzącym roku.

• Choinka – najbardziej popularnym i nieodłącznym symbolem Bożego Narodzenia jest choinka. W Polsce zaczęliśmy ja dekorować dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku. Początkowo była wieszana pod sufitem, czubkiem do dołu. Zwyczaj dekorowania drzewka dotarł do nas z Niemiec (podczas zaborów). Zgodnie z tradycją choinkę powinno się ubierać dopiero 24 grudnia. Jest to najczęściej świerk lub jodła, rzadziej sosna. Drzewko jest uważane za symbol życia i odradzania.

Czy wiesz,że...

Dawniej przyniesienie choinki do domu traktowane było jako „kradzież obrzędowa”. Przyniesiona w wigilijny poranek choinka lub gałęzie z igliwiem – ukradzione „innemu światu” za jaki był uważany las, miały przynieść szczęście złodziejowi (!)

Ozdoby choinkowe również mają swoją symbolikę. Gwiazda betlejemska umieszczana na czubku choinki miała wskazywać drogę do domu. Oświetlenie broniło dostępu do domu złym mocom. Alternatywnie oznacza Chrystusa, który ma być światłem dla niewierzących. Orzechy zawijane w sreberka mają zapewniać dobrobyt, łańcuchy przypominają o zniewoleniu grzechem. W polskiej tradycji ludowej łańcuchy symbolizują rodzinne więzi. Dzwonki na choince oznaczają dobre nowiny, a anioły mają opiekować się domem. Jemioła przybyła do nas z Anglii: mają się pod nią całować zakochani i... skłóceni. Pamiętaj by jemiołę trzymać do następnych świat. Jabłka symbolizowały biblijny owoc, zastąpiono jest rajskimi jabłuszkami, zapewniającymi zdrowie i urodę.

• Opłatek – zwyczaj dzielenia się opłatkiem pojawił się pod koniec XIX wieku. Oprócz najprostszych wyrabianych z wody i chleba, były również kolorowe, którymi dzielono ze zwierzętami gospodarskimi, które opłatek miał chronić przed chorobami. Współcześnie dzielenie się opłatkiem wyraża wdzięczność i przebaczenie urazów.

• Kolędy – po wieczerzy wielu z nas śpiewa kolędy. Często też kolędy towarzyszą nam podczas całego wieczoru miło brzmiąc w tle. Pierwsze kolędy zaczęły się pojawiać już w XV wieku!

• Kolory Bożego Narodzenia – podstawowymi są zieleń - symbolizująca nadzieję i czerwień - jako krew Chrystusa. W tych barwach jest najwięcej ozdób świątecznych, dekoracji stołu: świece, serwetki, opakowania prezentów oraz domu – poduszki, koce, bieżniki, girlandy...

• Prezenty – pod choinka nie może także zabraknąć wyczekiwanych przez cały rok podarunków. W zależności od regionu przynosi je Mikołaj, Gwiazdor, Dzieciątko lub aniołek lub gwiazdka. W niektórych domach są symboliczne w innych ledwo mieszczą się pod choinka. W tę kwestię nie wnikamy, chociaż uważamy, że prezenty nie są najważniejszym, ale miłym atrybutem Bożego Narodzenia i dlatego pojawiły się na końcu ;)

Wigilia kończy się Pasterką – mszą o północy. Wtedy dopiero oficjalnie w kościele katolickim zaczyna się śpiewać kolędy. Po powrocie do domu, wigilijny post już nie obowiązuje. Świąteczne śniadanie i obiad obfitują w różnego rodzaju mięsa i pasztety oraz desery.