Badanie: podejście polskich rodziców do kar i nagród

Polscy rodzice wydają się być jednymi z najbardziej zaangażowanych w Europie. Presja społeczna jest w tym temacie ogromna, a w efekcie znaleźliśmy się w czołówce, obok Amerykanów czy Belgów, spośród 42 badanych krajów, gdzie wypalenie rodzicielskie jest najwyższe [1].

Jak jednak wynika z przeprowadzonego w październiku 2023 r. przez Novakid badania obejmującego rodziców z m.in. 7 krajów europejskich, Polacy nie mają się czego wstydzić i dzięki wysokiej świadomości pozytywnie wyróżniają się na tle innych krajów w kontekście wychowywania najmłodszych.

Twoje dziecko Cię nie słucha? Nie zawsze to problem!

Polscy rodzice przyznają, że dzieci nie zawsze ich słuchają. Według 56 proc. ankietowanych takie problemy w komunikacji mają miejsce czasami, dla prawie 30 proc. jest to sytuacja częsta. Nic dziwnego – mózg dziecka potrzebuje czasu, aby się rozwinąć i wykształcić umiejętności komunikacji, aktywnego słuchania czy choćby skupienia. Możemy w tym jednak pomóc, np. formułując nasze oczekiwania w prosty, bezpośredni i dopasowany do umiejętności poznawczych sposób. Przykładowo zamiast ogólników typu: “Bądź grzeczny”, lepiej jasno określić oczekiwania i powiedzieć: “Muszę wykonać ważny telefon i potrzebuję ciszy. Chciałabym, abyś w tym czasie nie biegał, a za kilka minut będziesz mógł wrócić do zabawy”. Co ciekawe w badaniu Novakid 7 proc. rodziców wskazało, że dziecko zawsze ich słucha.

– Dziecko, które zawsze słucha rodzica to niekoniecznie pozytywne zjawisko. Warto pamiętać, że zwiększająca się wraz z wiekiem potrzeba niezależności skutkuje mniejszymi i większymi buntami, a niezgoda z rodzicem, choć czasem obiektywnie irracjonalna, to naturalny element odkrywania przez nie swojej odrębności i budowania poczucia sprawczości. Czasami te “zbyt grzeczne” dzieci to właśnie takie, których próby buntu były wcześniej zbyt dotkliwie tłumione – wyjaśnia Dorota Czarnecka, ekspertka marki Novakid prowadząca na Instagramie edukacyjne konto relacja.edukacja.

Przyczyny braku posłuchu wśród dzieci, które wskazali w badaniu rodzice, są dość standardowe. Według 35 proc. z nich przyczyną bywa zainteresowanie czymś innym, 34 proc. wskazuje na “chwilowy bunt”. Rzadziej pojawiały się czynniki takie, jak zmęczenie czy problemy z koncentracją. Podobnie wygląda sytuacja w innych krajach – zainteresowanie skierowane na inny obiekt deklarowało prawie 50 proc. rodziców hiszpańskich i niemieckich.

Jak Europejczycy reagują na niepożądane zachowanie swoich dzieci?

Prawie 86 proc. przebadanych przez Novakid rodziców z Polski jako sposób radzenia sobie w sytuacji, gdy dziecko ich nie słucha, wskazało pozytywną dyscyplinę, np. rozmowę, podczas której starają się oni wytłumaczyć dziecku swoje oczekiwania oraz wyjaśnić konsekwencje. 7 proc. przyznało, że po prostu czeka na poprawę zachowania, a jedynie 5 proc. badanych jako sposób rozwiązania sytuacji wskazało kary.

Warto podkreślić, że wśród 7 przebadanych krajów, to właśnie polscy rodzice najczęściej deklarowali metody pozytywnej dyscypliny. Za nami jest Rumunia i Hiszpania (po 81 proc.). Rzadziej z tego typu rozwiązań korzystają Francuzi (69 proc.) czy Włosi (74 proc.). Przedstawiciele tych dwóch nacji jednocześnie najczęściej stosują kary (28 proc. wśród francuskich i 21 proc. wśród włoskich rodziców), np. w formie zabrania dziecku ulubionej zabawki.

– Choć wydawać by się mogło, że sposób, w jaki rodzice podchodzą do mniej pożądanych zachowań swoich dzieci, nie ma większego związku z ich ogólnym rozwojem, to jednak nie jest to zgodne z prawdą. Według badań [2] istnieje powiązanie pomiędzy oceną intencji i zachowania dziecka przez matkę, a jej stylem reagowania oraz w konsekwencji zdolnościami językowymi. Jak się okazuje, “surowe” rodzicielstwo wiąże się z nasilonymi problemami z zachowaniami eksternalizacyjnymi, czyli antyspołecznymi, o charakterze impulsywności czy agresji, oraz z gorszymi wynikami językowymi. Jednocześnie tego typu problemy rozwojowe sprawiają, że rodzice stają się bardziej surowi, co tworzy błędne koło. Właśnie dlatego jako platforma Novakid staramy się wspierać rodziców w różnych aspektach wychowawczych, nie tylko tych związanych z nauką języka obcego – tłumaczy Ewelina Rojek z Novakid.

Kary czy nagrody?

Choć współcześni rodzice coraz częściej deklarują, że są przeciwni wymierzaniu kar, temat nagród wciąż jest kwestią sporną. Niektórzy przekonują, że warto w ten sposób wzmacniać pożądane zachowania, zdaniem innych celem rodzica jest wpojenie dziecku określonych wartości, aby kierowało się ono nimi niezależnie od gratyfikacji.

– Jak powiedział Alfie Kohn, kary i nagrody to dwie strony tego samego medalu. Choć te drugie dla wielu rodziców są sposobem na okazanie miłości i przychodzą nam zupełnie naturalnie, nie powinny być metodą wywierania na najmłodszych wpływu i wymuszania konkretnego zachowania. Dziecko pragnące miłości i akceptacji będzie dążyło do uzyskania pochwały czy innego rodzaju nagrody, dlatego mogą one być skuteczne, jednak celem wychowania jest przekazanie dziecku wartości, dzięki którym z własnej woli będzie ono wybierało pożądane postawy, a nie dlatego, że nauczyło się ono na pamięć wzorców postępowań – mówi Dorota Czarnecka. – Nie oznacza to jednak, że nie możemy szczerze pochwalić dziecka, kiedy podoba nam się jego zachowanie. Badania sugerują natomiast, że najlepsze efekty uzyskujemy, chwaląc postawę, a nie dziecko personalnie. Lepiej więc powiedzieć: “Widzę, że włożyłeś w to dużo pracy” niż “Jesteś taki mądry!”. Dzieci, które w pierwszych latach życia są chwalone za włożony wysiłek, w wieku szkolnym częściej przejawiają przekonanie, że poradzą sobie nawet z trudnymi wyzwaniami – dodaje ekspertka Novakid.

Według badania Novakid, 65 proc. polskich rodziców stosuje nagrody, ale tylko w określonych sytuacjach. Z kolei dla 18 proc. z nich jest to bardzo skuteczne narzędzie, z którego chętnie i często korzystają. Tylko niecałe 15 proc. ankietowanych opowiedziało się za opcją braku nagród. W podejściu do tego tematu wyprzedzają nas Hiszpanie – podczas gdy w Polsce za nagrodami opowiedziało się łącznie 83 proc. respondentów, w Hiszpanii zwolennikami tej metody było 86 proc. Za nieefektywne uznało tam nagrody jedynie 8 proc. badanych.

Stosowane przez badanych rodziców nagrody, mające na celu wzmocnienie pozytywnych zachowań, to przede wszystkim uznanie słowne, wykorzystywane przez prawie 40 proc. osób, drobne prezenty lub upominki i więcej wspólnie spędzanego czasu (po niecałe 30 proc.).

Jednocześnie polscy rodzice wydają się dość pewni swoich metod wychowawczych. 40 proc. z nich nie dostrzega problemów w kontekście adekwatnego odpowiadania na dziecięce zachowania. Dla nieco ponad 30 proc. problemem bywa wybór konkretnej metody, a 20 proc. miewa trudność z konsekwentnym stosowaniem wybranych sposobów.

Wyniki badania Novakid potwierdzają inne publikacje dotyczące tematu wychowywania dzieci – zmiana nastawienia rodziców do kar i nagród odbywa się bardzo szybko. W polskim społeczeństwie jest coraz mniej akceptacji dla kar, zwłaszcza cielesnych. Coraz częściej stawiamy natomiast na dialog i budowanie relacji rodzic-dziecko opartej na szacunku i wsparciu.

[1] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/cad.20385?casa_token=1vuHDIyyJiwAAAAA%3AgW_Mtiih2LY3v3YXk41gjG1xnCT8drMHJNoxkgijISW9Q3PfN4NLzx5DBENGsVzfLY0GANGwMR-WKA

[2] https://www.researchgate.net/publication/259538072_The_Impact_of_Children's_Language_Ability_on_Parent_Cognitions_and_Harsh_Discipline_Practices

O Novakid

Platforma Novakid została założona w 2017 roku w Kalifornii w USA. Tworzy ją międzynarodowa społeczność młodych uczniów, chcących poszerzyć znajomość języka angielskiego. Celem Novakid jest zapewnienie dzieciom bezpiecznego miejsca do rzeczywistej praktyki języka angielskiego w towarzystwie rówieśników i nauczycieli z całego świata. Obecnie za pośrednictwem tej interaktywnej platformy internetowej ponad 2000 doświadczonych i wykwalifikowanych lektorów prowadzi lekcje języka angielskiego dla dzieci. Do tej pory zostało przeprowadzonych ponad 12 milionów lekcji dla ponad 500 000 uczniów.

Metoda nauki Novakid opiera się na pełnej immersji językowej połączonej z grami edukacyjnymi i reprezentuje nową generację nauki online. Misją Novakid jest wsparcie dzieci w dążeniu do osiągnięcia lepszej przyszłości dzięki budowaniu trwałych relacji ponad granicami i kulturami.