Kiedy jest Środa Popielcowa 2025

Co to za święto Środa Popielcowa?

Skąd się wzięła Środa Popielcowa? Środa Popielcowa wywodzi się z czasu samych początków chrześcijaństwa. W jego pierwszych wiekach poszczono przez 40 godzin, tylko w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę. Post trwający 40 dni przed Świętem Zmartwychwstania rozpowszechnił się najprawdopodobniej w pierwszej połowie IV wieku. Później przyjął się zwyczaj rozpoczynania Wielkiego Postu 6 tygodni przed Niedzielą Palmową, to znaczy, że wtedy pierwszym dniem postu była niedziela. Wielki Post kończył się natomiast w czwartek. Odliczając niedziele, podczas których nie poszczono, oraz dodając dni między Niedzielą Palmową a Wielkim Czwartkiem, okres wielkiego postu trwał 40 dni.

Od początku V w. do wielkiego postu włączono Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Wielki post trwał wtedy zatem 6 tygodni, czyli licząc bez niedziel tylko 36 dni. Cztery dni które brakowały do liczby 40 dodano do Wielkiego Postu dopiero pod koniec pontyfikatu papieża Grzegorza Wielkiego (VI/ VII w.). Wtedy to rozpoczęcie Wielkiego Postu zostało przesunięte na środę poprzedzającą jego pierwszą niedzielę.

Współczesna nazwa „Środa Popielcowa” i obrzędowość tego dnia wywodzi się z tzw. rytów pokutnych. Co to takiego było? Mniej więcej od połowy V wieku, w każdy pierwszy poniedziałek Wielkiego Postu dokonywano obrzędu wypędzania z kościoła publicznych pokutników, to znaczy ludzi obwinionych za poważne przewinienia. Pokutnicy ci przystępowali do tajnej spowiedzi przed biskupem (albo wyznaczonym przez niego delegatem). Po takiej spowiedzi byli wprowadzani do kościoła, a biskup i prezbiterzy posypywali im głowy popiołem, wypowiadając formułę: „Pamiętaj człowiecze, że jesteś prochem i w proch się obrócisz; czyń pokutę, abyś miał życie wieczne”. Po pokropieniu pokutników wodą święconą byli oni wypędzani na zewnątrz. Przyjęło się już od początku VII wieku, że obrzęd ten był odprawiany w środę, przed pierwszą niedzielą Wielkiego Postu. W wieku X w obrzędach Środy Popielcowej, obok publicznych pokutników brali już udział inni wyznawcy.

Środa Popielcowa 2025 w kalendarzu katolickim

Środa Popielcowa, inaczej Popielec (po staropolsku Wstępna Środa) jest to pierwszy dzień Wielkiego Postu, czyli pierwszy dzień z 40-dniowego okresu postu, po wyłączeniu przypadających w tym okresie niedziel w czasie których, post nie obowiązuje.

Jest to dzień pokuty, w trakcie którego, wierni są zobowiązani do wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych (od 14 roku życia), oraz do przestrzegania postu ścisłego, czyli ograniczenia liczby posiłków do dwóch lekkich i jednego do syta w ciągu dnia (między 18 a 60 rokiem życia). W tym dniu wierni są zobowiązani do uczestniczenia we mszy świętej.

Środa Popielcowa obrzędy

W Środę Popielcową kapłan posypuje głowy wiernych popiołem. Obrzęd ten ma miejsce w czasie liturgii słowa Mszy Świętej, bezpośrednio po homilii i zastępuje akt pokuty. Tzw. Mszał Rzymski określa dwie formuły modlitewne i w obu tych formułach jest mowa o czterdziestodniowym okresie pokuty i błaganiu o oczyszczenie z grzechów, który to okres ma być najwłaściwszym przygotowaniem do uczestnictwa w Misterium Paschalnym Chrystusa. Po modlitwie następuje obrzęd posypania wiernych popiołem. Podczas obrzędu księża mówią: "nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię" lub "prochem jesteś i w proch się obrócisz". Skąd bierze się popiół? Pochodzi on z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku. Ma to być symbolem działania czasu, który radosne i piękne przyjmowanie Chrystusa u ludzi, szybko zamienia w popiół. Tradycja ta nie tylko przypomina o śmierci, ale również o nadziei na nowe życie w związku ze zmartwychwstaniem Jezusa.

Środa Popielcowa - posypywanie głowy popiołem

Zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty, celebrowany w Środę Popielcową, znany był w wielu kulturach i tradycjach, także tych niezwiązanych z chrześcijaństwem. Tego typu obrzędy odprawiane były już w starożytnym Egipcie, w krajach zamieszkiwanych przez starożytnych Arabów i Greków. W liturgii pojawił się on w VIII w., a pierwsze świadectwa o święceniu popiołu pochodzą z X w. W 1091 r. papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. W tym też czasie ustalono, że popiół do posypywania głów wiernych ma pochodzić z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedniego roku.

Kiedy Środa Popielcowa?

W 2025 roku Środa Popielcowa przypada na dzień 5 marca.

A w kolejnych latach?

W kolejnych latach  Wielki Post będzie się zaczynał: 18 lutego (2026); 10 lutego (2027); 1 marca (2028); 14 lutego (2029) i 6 marca (2030).